De Belgische LifeWatch Infrastructuur | Lifewatch regional portal

U bent hier

De Belgische LifeWatch Infrastructuur

Het Belgische LifeWatch project maakt deel uit van de Europese LifeWatch infrastructuur. LifeWatch werd opgericht als onderdeel van de European Strategy Forum on Research Infrastructure (ESFRI) en kan beschouwd worden als een virtueel laboratorium voor biodiversiteitsonderzoek. België draagt bij tot LifeWatch met gevarieerde en complementaire "in natura" bijdragen. Deze worden uitgevoerd in de vorm van langdurige projecten door verschillende onderzoekscentra en universiteiten, verspreid over het land en ondersteund door de respectievelijke politieke autoriteit.

Download de LifeWatch Belgium national leaflet.

Vlaanderen

De Vlaamse bijdragen aan LifeWatch worden gecoördineerd door het Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ, mariene deel) en het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO, zoetwater en terrestrisch deel). Dit Vlaams LifeWatch consortium wordt gefinancierd door  Fonds Wetenschappelijk Onderzoek (FWO) (voorheen door de Herculesstichting).

Vlaanderen steunt het VLIZ om een centrale Species Information Backbone (LW-SIBb) te construeren. Het doel van een dergelijke LW-SIBb is om de standaardisatie van soortengegevens en de integratie van de veelal verspreide biodiversiteitsfaciliteiten te vergemakkelijken. De LW-SIBb bevat species information services (web services die toegang geven tot de taxonomie, een taxonomische editeer omgeving, web services die informatie geven over waar soorten voorkomen and catalogus web services), en brengt verschillende databanken en data systemen samen in één (virtuele) omgeving. Naast taxonomische informatie (taxonomische databanken, soortenregisters en nomenclaturen), bevat de LW-SIBb ook biogeografische gegevens (observaties van soorten), ecologische gegevens (kenmerken van soorten), genomische gegevens en links naar de beschikbare literatuur.

Daarnaast zijn het VLIZ en het INBO ook een marien-zoetwater-terrestrisch LifeWatch observatorium aan het uitbouwen. Eén van de eerste wapenfeiten binnen dit observatorium was het opzetten van een vogelzendernetwerk: de GPS zenders genereren data sinds juni 2013 en hebben reeds een aantal interesante en eigenaardige gedrags- en migratiepatronen onthuld. Een andere prestatie is het uitbouwen van een akoestisch viszendernetwerk in rivieren en estuaria en in het Belgisch deel van de Noordzee. Verschillende sensoren werden reeds aangekocht en worden nu operationeel gemaakt: een flow cytometer (om in real-time de soortenrijkdom, dynamiek en verdeling van fytoplankton in het Belgisch deel van de Noordzee te registreren), een Unmanned Aerial System (UAS, om Natura 2000 habitats in Vlaanderen te monitoren), een vogel radar (om vluchtpatronen van vogels en vleermuizen te registreren), en nog veel meer.

Het VLIZ en het INBO bieden ook toegang tot verschillende databanken en data systemen door middel van data services, data publicatie en data archeologie activiteiten.


Wallonië-Brussel

De Wallonia-Brussels Federation financiert in het kader van LifeWatch een collaboratief onderzoeksprogramma tussen wetenschappers van het Earth and Life Institute (Université catholique de Louvain) en het Biosystems Engineering Department (Université de Liège/Gembloux-ABT). Het LifeWatch Wallonia-Brussels team heeft een grote ervaring in twee complementaire onderzoeksdomeinen: (i) bodembedekking en landgebruik in kaart brengen door middel van geïntegreerde GIS-analyse en remote sensing beeldanalyse, en (i) biodiversiteit, ecosysteem services en landschapsecologie.

Dit project werd opgestart omdat het vinden en selecteren van de juiste biofysische dataset (v.b. klimaat, bodembedekking) in een gestandardizeerd formaat vaak een groot struikelblok bleek voor het biodiversiteits- en ecosysteem onderzoek. Voor de meeste bestaande geografische datasets ontbreekt vaak ofwel precisie, nauwkeurigheid en samenhang op Europese schaal. Hieruit bleek dat er nood is aan één enkel toegangspunt waar gestandardizeerde en kant-en-klare geografische datasets kunnen ontsloten worden.

De strategische focus van het LifeWatch Wallonia-Brussels team is dan ook het ontwikkelen en verzamelen van geografische datasets met Europese biotische en abiotische factoren.

Sinds het begin van het project werd een databank voor België ontwikkeld die homogene eenheden van het landschap, zogenaamde ecotopen, beschrijft. Elke ecotoop wordt beschreven door percentages van landgebruik en een combinatie van topografische, contextuele, klimaats- en ecosysteemdynamiek variabelen, op basis van lucht- en satellietbeelden. Deze gegevens worden vervolgens gebruikt om modellen te ontwikkelen voor de beschrijving van habitats en voor het voorspellen van de mogelijke verspreiding van verschillende diersoorten (Figuur 1).

Een tweede lopend project is de monitoring en synthese van descriptoren van de ecosysteemdynamiek. Vier variabelen worden bestudeerd door middel van satellietbeelden: vegetatie fenologie, zonnestraling, sneeuw waarschijnlijkheid en brand voorvallen. In samenwerking met het Climate Change Initiative Land Cover team van UcL worden de gemiddelde profielen van deze tijdseries wekelijks berekend op Europese schaal. Vanuit deze gemiddelde profielen kunnen ook de anomalieën getoond worden. Deze gegevens kunnen bekeken en gedownload worden van een geoportaal. Het LifeWatch Wallonia-Brussels team publiceert ook elke 6 maanden een bulletin over de ecosysteemdynamiek. Hierin worden belangrijke gebeurtenissen en anomalieën onder de loep genomen en gelinkt aan ecologische processen.

Figuur 1 : Potentieel zeer geschikt habitat (donkergroen) tot potentieel zeer ongeschikt habitat (helderrood) voor de kramsvogel (Turdus pilaris) in zuidelijk België.

Federaal

De federale autoriteit voorziet een jaarlijkse financiële ondersteuning voor de Belgische LifeWatch infrastructuur. Daarnaast wordt de federale bijdrage aan LifeWatch gecoördineerd door het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (KBIN).

Het KBIN leidt de ontwikkeling van een Antarctic Biodiversity Information System (AntaBIS) als een LifeWatch virtueel laboratorium. Het is de bedoeling om relevante tools die nodig zijn voor Antarctisch biodiversiteits- en ecosysteemonderzoek aan te bieden via de LifeWatch infrastructuur. De Biogeografische Atlas van de Zuidelijke Oceaan (iATLAS) verschaft een up-to-date samenvatting van de Antarctische biogeografische kennis, en is het resultaat van een intensieve samenwerking tussen verschillende informatienetwerken en hun wetenschappelijke gemeenschappen.  Het team bouwt verder op het Antarctisch Register van Mariene Soorten (RAMS), en de Antarctische node van OBIS (SCAR-MarBIN) om een dynamische versie van de atlas te ontwikkelen. Op basis van de inhoud van relevante informatiesystemen, zal deze dynamische atlas op maat gemaakte biogeografische samenvattingspagina's  genereren. Op die manier ontstaat een heel nieuw interoperabel systeem.

Een tweede project onder de leiding van het KBIN en in samenwerking met het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika (KMMA), is de ontwikkeling van een Barcoding facility for Organisms and tissues of Policy Concern (BopCo). Het doel van dit project is om een virtueel laboratorium en netwerk op te zetten voor de identificatie van onbekend biologisch materiaal tot op soort/populatie niveau door gebruik te maken van moleculaire technieken. DNA-barcoding is uitgegroeid tot een betrouwbare en snelle methode van identificatie, zelfs wanneer slechts kleine stukjes van een organisme beschikbaar zijn. De belangrijkste focus van dit project ligt op soorten met maatschappelijke relevantie en soorten die beleidsmatig zeer belangrijk zijn (vb. CITES soorten, invasieve en uitheemse soorten, enz.). Voor dergelijke soorten zijn een groot aantal barcodes reeds beschikbaar. Op basis van de identificaties kan de status van het organisme getoetst worden aan de bestaande regelgeving. Het virtuele laboratorium zal beroep doen op de knowhow en informatie die ontwikkeld wordt in grote Europese taxonomische faciliteiten, met inbegrip van de Belgische federale wetenschappelijke instellingen. Het zal voor een groot deel  beroep doen op de waardevolle collecties die deze instituten herbergen om een standaardset van DNA barcodes te ontwikkelen. BopCo werd als LifeWatch contributie gefinancierd tot 2022.

De federale autoriteit steunt ook het Belgisch Biodiversiteitsplatform om een wetenschappelijk knooppunt voor LifeWatch België in het leven te roepen.